6.SINIF-5.ÜNİTE-SES ve ÖZELLİKLERİ

1.BÖLÜM-SESİN YAYILMASI

  • Ses,dalgalar halinde yayılan bir enerji türüdür.
  • Ses bir titreşimdir.
  • İnsanlar gırtlaklarında bulunan ses tellerinin titreşmesi sonucu ses çıkarır.
  • Ses,katı-sıvı ve gaz ortamlarda yayılır.
  • Sesin sürati katılarda en fazla,gazlarda ise en azdır.Yani KATI>SIVI>GAZ şeklinde sıralayabiliriz.
  • Ses maddesel olmayan ortamlarda yani BOŞLUKTA yayılmaz.

Katıların sesi iletmesine aşağıdaki örnekleri verebiliriz;

  • Kapıya vurulunca ses çıkması,
  •  Dışarıdaki sesin duvardan veya camdan geçmesi,
  •  Tren raylarındaki sesleri,
  •  Arkadaşımız kalemle sıraya vurduğunda ,kulağımızı sıraya dayadığımızda
    duyduğumuz ses,
  •  Bir matkapla duvarı delerken çıkan ses

Sıvıların sesi iletmesine aşağıdaki örnekleri verebiliriz;

  • Denizde yunusların kendi aralarında haberleşmesi,
  •  Gemilerde kullanılan sonar cihazlarının kullanılması
  •  Deniz taşıtlarının motor sesinin su içinde duyulabilmesini,

Gazların sesi iletmesine aşağıdaki örnekleri verebiliriz;

  • Günlük yaşamda arkadaşlarımızla konuşmalarımız,
  • Televizyon,telefon ve radyo hoparlöründen çıkan ses,
  • Gök gürültüsü,
  • Sokaktan gelen çocuk sesleri,
  • Sınıfta öğretmenin sesi,

NOT:Uzayda meydana gelen sesleri duyamayız çünkü SES BOŞLUKTA YAYILMAZ.

Havası boşaltılmış bir cam fanus içindeki çalar saatin sesini duyamayız.

2.BÖLÜM-SESİN FARKLI ORTAMLARDA FARKLI DUYULMASI

Çevremizde çok farklı sesler işitiriz. İşittiğimiz pek çok sesi birbirinden hemen ayırır ve tanırız. Büyüklerimizin sesi ile arkadaşlarımızın sesini kolayca ayırt edebiliriz. Bize seslenen kişiyi sesinden kolayca tanırız.

Farklı Cisimlerle Üretilen Seslerin Farklılığı

Davulun sesi, darbukanın sesinden farklıdır.Ördeğin sesi, köpeğin sesinden ve insanların çıkardığı sesler de birbirinden farklıdır. Bunun sebebi ses kaynaklarının farklı olmasıdır.Metal, plastik, porselen, cam ve tahta kaplara tahta kaşıkla vurduğumuzda çıkan seslerin hepsi birbirinden farklı olacaktır. Çünkü cisimlerin yapıldığı maddeler, o maddelerden çıkan sesi etkiler. Ayrıca cam tabaklarla cam kaselerden çıkan sesler de birbirinden farklı olacaktır. Aynı maddeden yapılmalarına rağmen şekillerinin farklı olması da sesi etkileyecektir.Sonuç olarak şunu söyleyebiliriz ki farklı cisimler farklı sesler çıkarız ve biz bu farklığı ayırt edebiliriz.

Aynı Sesin Farklı Ortamlarda Farklı Duyulması

Ses kaynakları aynı olmasına rağmen ortamın farklı olması sesin farklı duyulmasına neden olur.Örneğin,iki metal kaşığı havada ve suda birbirine vurduğumuzda farklı sesler işitiriz.Bunun sebebi, maddesel ortam farklılaşınca
ses farklı şekilde duyulur. Maddesel ortamın değişmesi duyulan sesi farklılaştırır. Sesin ilerlediği ortam sesin iletim hızını da etkiler.

3.BÖLÜM-SESİN SÜRATİ

Yağmurlu bir günde şimşek çaktığında veya yıldırım düştüğünde önce bir ışık görürüz sonra ise ses işitiriz.Çünkü ışık ve sesin süratleri vardır ve birbirinden farklıdır.Sesin sürati ışığa göre çok yavaştır.

  • Ses sürati havada yaklaşık 344 m/sn iken ,ışık sürati 300.000 m/sn dir.
  • Ses en hızlı katılarda, sonra sıvılarda, en yavaş gazlarda yayılır. Katılarda
    tanecikler birbirine çok yakın olduğu için ses süratli yayılır.
  • Ses taneciklerin birbirini titreştirmesiyle yayıldığı için tanecikler birbirine ne kadar yakınsa ses o kadar süratli ilerler.
  • Katılarda boşluk yok denecek kadar az olduğu için ses sürati en fazladır.
  • Gazlarda ise oldukça çok boşluk olduğundan ses sürati en yavaştır.
  • Bir ortamın yoğunluğu artarsa,sesin sürati de artar.Diğer bir deyişle ses sürati ile yoğunluk doğru orantılıdır.
  • Maddelerin sıcaklığı arttıkça maddeyi oluşturan taneciklerin sürati de artar.Böylece ses sürati de artmış olur.Yani sıcak maddeler sesi soğuk maddelerden daha süratli iletir.

SES BİR ENERJİDİR

  • Ses enerjisi hareket ve ısı enerjisine dönüşebilir.
  • Kaynağından uzaklaştıkça sesin şiddeti azalır.
  • Ses enerjisinin aktarılabilmesi için taneciklerin birbirine
    temas etmesi gerekir.
  • Çok alçaktan uçan bir savaş uçağının oluşturduğu ses enerjisi, pencere camlarını kırabilir.
  • Dağlarda düşük şiddetli bir ses yüzünden çığ oluşabilir.
  • Böbrek taşının kırılmasında ses enerjisinden yararlanılır.
  • Mikrofonda ses enerjisi elektrik enerjisine dönüşmektedir

4-BÖLÜM-SESİN MADDEYLE ETKİLEŞİMİ

EN KISA ZAMANDA ÖZETİN DEVAMI,RESİM VE ŞEKİLLER EKLENECEKTİR.