1.MADDENİN HAL DEĞİŞİMİ
Madde doğada 3 şekilde bulunur.Maddenin bu halleri KATI,SIVI ve GAZ dır.Madde bir halden diğer hale geçebilir.Bu olaya ”Hal Değişimi” denir.
Madde hâl değişimi sırasında çevreden ısı alır ya da çevresine ısı verir. Çevreden ısı alarak katı hâlden sıvı hâle geçmeye erime, sıvı hâlden gaz hâle geçmeye buharlaşma,katı halden direkt gaz hale geçmeye ise süblimleşme adı verilir.
Çevreye ısı vererek gaz hâlden sıvı hâle geçmeye yoğuşma, sıvı hâlden katı hâle geçmeye donma,gaz halden direkt katı hale geçmeye ise kırağılaşma adı verilir.
Kaynama ve Buharlaşma Arasındaki İlişki
Buharlaşma her sıcaklıkta ve sıvının sadece yüzeyinde gerçekleşen bir hâl değişimi olayıdır.
Buharlaşma hızı sıcaklığa bağlı olduğu için sıcaklık arttıkça buharlaşma hızı da artar.
Buharlaşmanın en yoğun ve hızlı gerçekleştiği zamanda ise kaynama başlar.
Kaynama belirli sıcaklıkta ve sıvının her tarafında gözlemlenir
Kaynama süresince de sıvının sıcaklığı değişmez.
2.MADDENİN AYIRT EDİCİ ÖZELLİKLERİ
Erime, Donma ve Kaynama Noktaları
Saf Maddelerin Kaynama Noktası
Isı alan sıvı bir madde zamanla sıvı hâlden gaz hâle geçer, yani buharlaşır. Buharlaşmanın sıvının her yerinde gerçekleşmesi ile sıvı kaynamaya başlar. Isıtılan saf sıvıların sıcaklıkları kaynama başlayıncaya kadar artar ve kaynama süresince sabit kalır. Maddenin sıvı hâlden gaz hâle geçtiği bu sıcaklık değerine “kaynama sıcaklığı”, veya “kaynama noktası“ denir.
NOT:Kaynama noktası saf maddeler için ayırt edici bir özelliktir.
Saf Maddelerin Erime ve Donma Noktaları
Isıtılan saf katı maddelerin sıcaklıkları erime başlayıncaya kadar artar ve erime süresince sabit kalır. Maddenin katı hâlden sıvı hâle geçtiği bu sıcaklık değerine “erime sıcaklığı“, veya “erime noktası“ denir.
Soğutulan saf sıvı maddelerin sıcaklıkları da donma başlayıncaya kadar azalır ve donma süresince sabit kalır. Maddenin sıvı hâlden katı hâle geçtiği bu sıcaklık değerine “donma sıcaklığı“, veya “donma noktası“ denir.
NOT:Bütün Saf maddeler için erime sıcaklığı,donma sıcaklığına eşittir.
NOT:Erime ve donma noktası saf maddeler için ayırt edici bir özelliktir
3.ISI ve SICAKLIK
Isı ve Sıcaklık günlük yaşamda birbiri yerine yanlışlıkla kullanılsa da gerçekte birbirinden farklı kavramlardır.Şimdi Isı ve sıcaklık kavramlarını yakından tanıyalım
| ISI | SICAKLIK |
| Isı maddeler arasında alınıp-verilebilen bir enerjidir. | Sıcaklık ısının göstergesidir. |
| Isı kalorimetre kabı ile ölçülür. | Sıcaklık termometre ile ölçülür. |
| Isının birimi Kalori (cal) veya Joule (J) dür. | Sıcaklık birimi Santigrad derece yani Selsiyus ( 0C )tur. |
GÜNLÜK YAŞAMDA YANLIŞ KULLANILAN CÜMLELER VE DOĞRU HALLERİ
| Bugün hava sıcaklığı 50 j dür. | YANLIŞ |
| Bugün hava sıcaklığı 50 0C dir. | DOĞRU |
| Kalorifer peteğinden sıcaklık aldım | YANLIŞ |
| Kalorifer peteğinden ısı aldım | DOĞRU |
| Çocuğun ateşi 38 joule olmuş | YANLIŞ |
| Çocuğun ateşi 38 0C olmuş. | DOĞRU |
| Su 100 j sıcaklıkta kaynar | YANLIŞ |
| Su 100 0C sıcaklıkta kaynar | DOĞRU |
| Senin elinden sıcaklık alıyorum | YANLIŞ |
| Senin elinden ısı alıyorum | DOĞRU |
3.ISI MADDELERİ ETKİLER
Isı alan ya da ısı veren maddelerin boyunda,hacminde ve yüzey alanında artış veya azalış meydana gelir.Genleşme ve Büzülme maddenin katı,sıvı ve gaz hallerinde meydana gelebilir.
Isı alan maddenin boyunda,hacminde ve yüzey alanında meydana gelen artışa genleşme denir.
| GENLEŞME ÖRNEKLERİ |
| Yazın elektrik tellerinin sarkması |
| Güneşte bekleyen deodorant şişelerinin patlaması |
| Sıcak ortamda bekleyen topların şişmesi veya patlaması |
| Tren rayları arasındaki boşluğun yazın azalması |
| Isıtılan metal çubuğun boyunun uzaması |
| Kapağı açılmayan kavanoz kapaklarının sıcak suya konulunca açılması |
| Termometredeki sıvının sıcak ortamda yükselmesi |
NOT: SU DİĞER MADDELERİN AKSİNE SOĞUTULUNCA GENLEŞİR.CAM ŞİŞEDE BUZLUĞU KONULAN SU SOĞUYUNCA GENLEŞİR VE CAM ŞİŞE KIRILIR.
Isı veren maddenin boyunda,hacminde ve yüzey alanında meydana gelen azalmaya büzülme denir.
| BÜZÜLME ÖRNEKLERİ |
| Yazın elektrik tellerinin gergin olması |
| Termometredeki sıvının kışın alçalması |
| Soğuk ortamda bekleyen topların havasının inmesi |
| Tren rayları arasındaki boşluğun kışın artması |
| Soğutulan metal çubuğun boyunun kısalması |